Debut: Το εσωστρεφές προοίμιο της Björk γίνεται 30

Σε συνεργασία με τον πάντα εξαιρετικό Τάσο Μπάνο.

---

Το ριζοσπαστικό ντεμπούτο της εκλεκτικής μουσικού φέτος συμπληρώνει 30 χρόνια κυκλοφορίας. Πώς μια ονειροπόλα μουσικός από ένα μικρό νησί με 300 χιλιάδες κατοίκους κατάφερε να επαναπροσδιορίσει μια για πάντα την έννοια της εναλλακτικής μουσικής;

Αντιμέτωπη με το αντίξοο κλίμα της Ισλανδίας, η νεαρή Björk καλούταν να καλύψει καθημερινά μια μακρινή απόσταση για να πάει στο σχολείο. Κάπου εκεί προέκυψε στη ζωή της το τραγούδι, ως μηχανισμός επιβίωσης απέναντι στις βάρβαρες καιρικές μεταβολές. Στην τρυφερή ηλικία των 11 κυκλοφόρησε ένα άλμπουμ με ισλανδικά covers και αργότερα συμμετείχε ενεργά σε εφηβικές αναρχο-punk και rock μπάντες. Καθοριστική στιγμή αποτέλεσε ο σχηματισμός του συγκροτήματος Sugarcubes το 1986, η επιτυχία των οποίων ανέλπιστα ξεπέρασε τα σύνορα της Ισλανδίας και τους έκανε γνωστούς σε βόρεια Ευρώπη και Αμερική.

Για πάνω από μια δεκαετία, η Björk ασπαζόταν τις αξίες των αναρχικών μπαντών που συμμετείχε, μη επιδιώκοντας να ξεχωρίσει. Όταν, ωστόσο, ταξίδεψε στην Αγγλία το 1989, μαγεύτηκε από τη διαφορετική, underground club σκηνή της εποχής. Το πως ένα synthesizer και μια acid house μελωδία έκαναν δεκάδες άτομα να χορέψουν τη δελέασαν να πειραματιστεί σε ένα εντελώς νέο μονοπάτι. Έτσι, καταλήφθηκε από μια εγωιστική, κατά την ίδια, επιθυμία να διεκδικήσει περισσότερο χώρο στη μουσική παραγωγή, χωρίς να συμβιβάζεται με άλλα πέντε άτομα στο στούντιο.

Προκειμένου να χτίσει το ηχοτοπίο που οραματιζόταν, άφησε την αγαπημένη πατρίδα της και μετακόμισε με τον εξάχρονο γιο της στο Λονδίνο. Ξεκίνησε να συναντά μουσικούς παραγωγούς και να ηχογραφεί demos, καταλήγοντας να συνεργαστεί με τον Nellee Hooper. Το Debut (1993) αποτελεί μια αφήγηση των 25 πρώτων χρόνων της ζωής της, με την πλειοψηφία των κομματιών να έχει ήδη γράψει από παιδί, ωστόσο δεν ταίριαζαν σε κανένα από τα μουσικά της σχήματα για να τα κυκλοφορήσει.

Ο χαρακτήρας του ντεμπούτου της δε θα μπορούσε να είναι μονοδιάστατος, όσο έμπνευση αποτέλεσε η folk φύση της Ισλανδίας, η jazz μουσική που άκουγε στο σπίτι μικρή, οι ριζοσπαστικές punk μελωδίες που συνέθετε  έφηβη και τα ηλεκτρονικά beats που γνώρισε στα rave parties. Όσο δούλευε στην παραγωγή του, ένιωθε σαν μικρό παιδί σε παιχνιδάδικο, επιθυμώντας να δοκιμάσει λίγο από όλα. Έτσι, έχτισε τον κορμό των τραγουδιών κυρίως στα 80 BPM, ρυθμό όμοιο με το βάδισμά της, ενορχήστρωσε πνευστά και δούλεψε πάνω σε house beats. Οι πειραματισμοί της απέδωσαν καρπούς, αφού ο δίσκος πούλησε 15 φορές περισσότερο από όσο η δισκογραφική της προσδοκούσε. Σήμερα, θεωρείται από πολλούς ως ένας από τους επιδραστικότερους δίσκους, καθώς σύστησε την ηλεκτρονική μουσική σε ένα πιο εναλλακτικό προσκήνιο.

Μουσική

Ακουστικά ο δίσκος αποτελεί ένα εσωστρεφές ημερολόγιο πολλαπλών επιπέδων, ενώ η πολυποικιλότητά του είναι ανάλογη της τεράστιας γκάμας μουσικών ειδών που είχε ήδη καλύψει η ξεχωριστή καλλιτέχνις στο παρελθόν. Πραγματεύεται την ανθρώπινη φύση αγγίζοντας τον έρωτα, τις επιθυμίες, αλλά και τα όνειρα και την έντονη πίστη και ανάγκη να πραγματοποιηθούν. 

Η αρχή τόσο του δίσκου όσο και της σόλο καριέρας της Björk σηματοδοτείται από το αθώο, χορευτικό “Human Behaviour”, επηρεασμένο από ένα από τα είδωλα της, τον νατουραλιστή, αφηγητή ντοκιμαντέρ και μελετητή David Attenborough, και πραγματεύεται μέσα από tribal beats τη σχέση των ζώων με τους ανθρώπους από την δική τους οπτική, αποτελώντας την πρώτη της μεγάλη επιτυχία στα αμερικανικά τσαρτς. Στο άκρως σουρρεαλιστικό κλιπ  συνεργάζεται με τον θρυλικό Michel Gondry και παρουσιάζει την ανθρώπινη παρουσία από την οπτική των ζώων, ο λόγος άλλωστε που στο τέλος εκείνα υπερισχύουν.

Το alt-house “Crying” καθιστά σαφή την επιρροή που της άσκησαν υπόγεια λονδρέζικα rave parties στη σύνθεσή του, ενώ συνεπαίρνει τον ακροατή σε μια αχανή, πολυπληθή μοναχικότητα.  

Το “Venus As A Boy”, γραμμένο από την Björk στο σαλόνι του σπιτιού της στην Ισλανδία αποτελεί, πέραν από ένα από τα δημοφιλέστερα τραγούδια του δίσκου, την πρώτη εκδήλωση θαυμασμού προς την Ινδική/Bollywood μουσική με εμφανείς επιρροές από εκεί, παντρεύοντάς τες με έναν πιο ambient ήχο, ενώ αναφέρεται σε έναν άνδρα με αφροδισιακή ομορφιά και κάλλος. Για την οπτικοποίησή του, απευθύνθηκε στην σκηνοθετική καρέκλα της βρετανής Sophie Muller. Σε ένα βίντεο βασισμένο στο αγαπημένο της βιβλίο, Story of the Eye, στο οποίο παρουσιάζονται οι σεξουαλικές επιθυμίες ενός ζευγαριού εφήβων, τηγανίζει, παρατηρεί και περιεργάζεται αυγά σε μια κουζίνα. 

Στη συνέχεια, το “There’s More To Life Than This” είναι μια ενδοσκοπικά παιχνιδιάρικη house στιγμή στον δίσκο που ηχογραφήθηκε ζωντανά από τις τουαλέτες του Milk Bar, βωμό της 90s κουλτούρας στο Soho της Βρετανίας, και αποτελεί έναν ύμνο στην εσωστρέφεια. Η studio εκδοχή του δίσκου αποτέλεσε b-side στο single του Venus As A Boy. Η εκτέλεση του κλασικού jazz standard “Like Someone In Love” προσθέτει ακόμα ένα νέο στρώμα στην ηχητική πανδαισία του δίσκου, σε μια ρομαντική διασκευή με αποκλειστική συνοδεία την άρπα, και απαλούς ήχους πουλιών και φωνές ανθρώπων στο υπόβαθρο.

 Το “Big Time Sensuality” επιστρέφει στους house ρυθμούς και εξυμνεί την αγάπη για το όμορφο άγνωστο της ζωής, προσφέροντας στην νεαρή τραγουδοποιό αναγνωρισιμότητα, κοινό, αλλά και το πρώτο της #1 στα χορευτικά τσαρτ του Billboard. Όντας ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα της δεκαετίας, το βίντεο λαμβάνει χώρα στο πίσω μέρος ενός κινούμενου φορτηγού που διασχίζει τους πρωινούς δρόμους της Νέας Υόρκης, με παιδικά αισιόδοξες γκριμάτσες, ασπρόμαυρο φίλτρο και την έξυπνη χρήση fast και slow motion, υπό την σκηνοθετική υπογραφή του γάλλου Stéphane Sednaoui. Αρχική ιδέα του σκηνοθέτη ήταν να γυριστεί στην Ισλανδία, πλάνο που ακυρώθηκε λόγω budget, ενώ κυκλοφόρησαν δύο διαφορετικές εκδοχές του – μια με το αρχικό κομμάτι, και μια με ένα ρεμίξ από τον Fluke. 

Στην ίδια νοηματική γραμμή ακολουθεί και το ονειροπόλο “One Day”, με τους ήχους μωρού στο intro να τονώνουν την αθώα αισιοδοξία του και την αγάπη για ζωή και στοχοθέτηση. Tο “Aeroplane” αποτελεί ακόμη ένα από τα κοσμήματα του δίσκου. Στολισμένο με όμορφες, χάλκινες συνθέσεις και τζαζ επιρροές, αποτελεί το πρώτο τραγούδι που ερμήνευσε ποτέ η Björk στην τηλεόραση ως σόλο καλλιτέχνις, και αναφέρεται στην εξ αποστάσεως σχέση της με τον βρετανό DJ Dom T.

Στο ιδιαίτερα αισθησιακό, βραδινό “Come To Me” οι λέξεις καταστρέφουν το πάθος, σε ένα κομμάτι με ινδικά κρουστά και αποπλανητικά έγχορδα, ενώ το πιο ακραίο dance pop “Violently Happy” αναφέρεται στον “υπερτασικό” έρωτα, κατακτώντας την τέταρτη θέση στα αμερικανικά χορευτικά charts. Το κλιπ σκηνοθέτησε ο Jean-Baptiste Mondino και παρουσιάζει εκείνη με άλλους να χορεύουν και να κόβουν κούκλες, σε μια κατάσταση μεταξύ παράνοιας και αμόκ. Συμμετέχει ο τότε άγνωστος πρωταγωνιστής του The Walking Dead, Norman Reedus. Η μουσικός είχε εκστασιαστεί υπέρ του δέοντος, εξαιτίας ενός δυνατού σεισμού που εκδηλώθηκε στη μέση των γυρισμάτων.

Το τέλος του δίσκου σημάνει το χαλκινόμορφο “The Anchor Song”, το μοναδικό τραγούδι με αποκλειστική παραγωγή από την Bjork και ένα από τα πρώτα τραγούδια που γράφτηκαν για τον δίσκο και παρουσιάστηκαν στην One Little Indipendent (τότε Indian), με υδάτινα φυσιολατρικό χαρακτήρα. Η Ιαπωνική εκδοχή του δίσκου κλείνει με το bonus track, ισλανδόφωνο “Atlantic” αποτελούμενο από φλογέρες, όργανο που η Björk μελετούσε κατά την διάρκεια της φοίτησής της στο Barnamúsíkskóli, μουσικό σχολείο στην Ισλανδία. Ακόμα ένα bonus track αποτελεί η επιτυχημένη trip hop συνεργασία με τον υπέρτατο συνθέτη David Arnold, “Play Dead“, για την ταινία The Young Americans, γραμμένο από την Björk πάνω στον κεντρικό χαρακτήρα της ταινίας.

Με το Debut, η Björk κατάφερε να σπάσει την πεπατημένη του κλασικού pop ντεμπούτου. Με περίσσεια εσωστρέφεια και άπλετη τόλμη για ζωή έδειξε στον μουσικό κόσμο τόσο το ποια ήταν όσο και το τι ήθελε να κάνει, παρουσιάζοντας σε ένα μαζικό κοινό ίχνη από την δική της, φυσιολατρική οπτική της ζωής.  Σε πολλές σελίδες και βιβλία το όνομα του δίσκου βρίσκεται στις πρώτες θέσεις ποπ έργων που συμπεριέλαβαν την ηλεκτρονική μουσική, κάνοντάς το διαχρονικό και φιλικό προς κάθε νέο ακροατή, με μια μεγάλη δόση ονειροπόλησης, στοχοθέτησης και οπτιμισμού. 

Ακούστε το Debut εδώ:

© 2023, Andreas Sotiroulis. All rights reserved.