Η Madonna τον Οκτώβριο του 1992 αποφασίζει να κάνει την πρώτη της μεγάλη επανάσταση με τον πέμπτο της δίσκο “Erotica”, ένα άλμπουμ που άνοιξε πόρτες και έσπασε ταμπού, στερεότυπα και προκαταλήψεις. Ήταν όμως η κοινωνία της εποχής έτοιμη για αυτόν το δίσκο; Εγώ μαζί με τον Κώστα Κοντογιάννη είμαστε εδώ για να σας ταξιδέψουμε στο μακρινό 1992, όπου όλα ξεκίνησαν και ένα παρεξηγημένο αριστούργημα κυκλοφόρησε.
Ιστορία
Τρία χρόνια μετά την κυκλοφορία του επικού Like A Prayer και μια διετία μετά το συναισθηματικό και σεξουαλικό Justify My Love από τη συλλογή επιτυχιών The Immaculate Collection, η Madonna δείχνει να χρωματίζει με μια πιο ερωτική απόχρωση την δισκογραφική της πορεία, όταν θα αφήσει θαυμαστές, media και γενικό κοινό με το στόμα ανοιχτό με την άφιξη του πέμπτου studio album της. Το Erotica θα καταφέρει να γίνει θέμα συζήτησης σε όλο τον πλανήτη, με τη Madonna να μιλάει για την γυναικεία σεξουαλικότητα χωρίς ταμπού και ενοχές, κηρύττοντας την δική της ερωτική αυτοδυναμία μέσω του alter ego της, την Mistress Dita, μια dominatrix περσόνα επηρεασμένη από την γερμανίδα ηθοποιό Dita Parlo. Το πρωτοπόρο άλμπουμ ηχογραφήθηκε στην Νέα Υόρκη με την βοήθεια του ταλαντούχου παραγωγού Shep Pettibone, με την συγκαταβολή του οποίου παράχθηκε και το εικονικό Vogue, ενώ συνοδεύτηκε από το ρηξικέλευθο, αμφιλεγόμενο και ιδιαίτερα σαδομαζοχιστικό Sex book.
Το Sex περιείχε γυμνές φωτογραφίες της Madonna με μοντέλα – μεταξύ των οποίων η Naomi Campbell, η ηθοποιός Isabella Roselini και o Big Daddy Kane – σε διάφορες στάσεις του σεξ, ενώ αυτό το βιβλίο φαίνεται να ήταν ο πραγματικός λόγος που αποσπάστηκε η προσοχή όλων με την κυκλοφορία του Erotica. Ο κόσμος στράφηκε εναντίον της βασίλισσας της ποπ και το μίσος έγινε ένα με την οργή, διότι κανείς δεν ήταν έτοιμος να την αποδεχτεί και να κατανοήσει την τέχνη της, ειδικά όταν το σεξ για τα τότε δεδομένα ήταν ταμπού. Παρά την απόρριψη του κόσμου και τις αρνητικές κριτικές από τα media, το βιβλίο πούλησε 150,000 αντίτυπα από την πρώτη μέρα στις Ηνωμένες Πολιτείες και έφτασε στην κορυφή των New York Times, Best Seller List, για 3 εβδομάδες. Συνολικά το βιβλίο πούλησε 1,5 εκατομμύρια αντίτυπα και παραμένει το καλύτερο και πιο γρήγορο σε πωλήσεις coffee table book, καθώς ξεπόυλησε σε ελάχιστες ημέρες σπάζοντας άλλο ένα ρεκόρ και φέροντας άλλη μία νίκη για την Madonna. Το Sex με τα χρόνια άρχιζε να λαμβάνει θετικές κριτικές, διακρίθηκε για το κοινωνικό και πολιτιστικό αντίκτυπό του ενώ θεωρείται ένα τολμηρό φεμινιστικό έργο.
Mουσική
Πρώτο τραγούδι που ανοίγει τις πύλες για τον αισθησιακό κόσμο του Erotica και lead single του δίσκου είναι το ομότιτλο κομμάτι, με την Madonna να μας συστήνεται ως Mistress Dita και να προκαλεί τον εραστή της να ακολουθεί τις οδηγίες της, καθώς εξερευνά τις ισορροπίες μεταξύ πόνου και απόλαυσης. Στην συνέχεια ακολουθεί το Fever, η διασκευή του κλασικού τραγουδιού του Little Willie John που αποτέλεσε και το τέταρτο single από το άλμπουμ. Ενώ στην αρχή η Madonna είχε ηχογραφήσει ένα τραγούδι με τίτλο “Goodbye To Innocence”, εν τέλη νίκησε το Fever όπου άρεσε τόσο πολύ στην Madonna και ύστερα το ηχογράφησε. Η ίδια με την ομάδα της προσάρμοσαν το τραγούδι σε house-χορευτικούς ρυθμούς ώστε να διαφοροποιείται από το αρχικό κλασικό.
To Bye Bye Baby βρίσκει την Madonna να ρωτάει διάφορα πράγματα τον εραστή της, τον οποίο πρόκειται να παρατήσει, ενώ τραγουδάει με ένα πιο έντονο ύφος “Does it make you feel good to see me cry?”. Το τέταρτο κατά σειρά τραγούδι και disco anthem του Erotica, Deeper and Deeper, μιλάει για την σεξουαλική επιθυμία, και στην γέφυρα του τραγουδιού ακούμε flamenco guitar, όπου δίνει έναν άλλον τόνο στο τραγούδι.
Στο Where Life Begins η Madonna αναφέρεται στην απόλαυση του στοματικού σεξ καθώς και στο ασφαλές σεξ. Σαν ακροατές μας υπόσχεται να διδάξει ένα διαφορετικό είδος φιλιού, και ο νοών νοείτο. Το έκτο κομμάτι ακούει στο όνομα Bad Girl και μιλάει για μία γυναίκα η οποία προτιμάει να είναι μεθυσμένη παρά να τελειώσει μια σχέση όπου δεν μπορεί να χειριστεί. Φτάνοντας στο Waiting ακούμε μία trip-hop μπαλάντα και την λαχτάρα στην φωνή της Madonna, που εστιάζει στην απόρριψη και στην ανεκπλήρωτη αγάπη. Άρα το Waiting άνετα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί “Ο ύμνος των απωθημένων”. Το κομμάτι έχει επίσης περιγραφεί και ως η συνέχεια του Justify My Love.
To άλμπουμ συνεχίζεται με το hip-hop inspired Thief Of Hearts, ένα αρκετά dark κομμάτι που ξεκινά με τον ήχο γυαλιού που σπάει και την Madonna να φωνάζει “Bitch!”και να προσπαθεί να απομακρύνει μια αντίζηλο μακριά από τον εραστή της. Τα ηχητικά εφέ του κομματιού το κάνουν ένα από τα πιο άγρια τραγούδια στο άλμπουμ, αλλά και πιο χορευτικά. Σε παρόμοιους ρυθμούς κυμαίνεται και το Words, ένα κομμάτι εξίσου πιασάρικο με το προηγούμενο τόσο από άποψη ύφους, όσο και σύνθεσης και στίχου.
Ακολουθεί το νοσταλγικό και ερωτικό Rain, ένα τραγούδι που ερωτοτροπεί με τη βροχή, την καταιγίδα και τον ήλιο που βγαίνει μετά από αυτά. Όπως τα περισσότερα κομμάτια του άλμπουμ, έτσι κι αυτό μπορεί εύκολα να παραλληλιστεί με το σεξ και τον ερωτισμό. Έπεται το ενωτικό Why Is It So Hard με αρκετές reggae και ska επιρροές, ένα τραγούδι που μιλά τόσο για την κοινωνική ανάγκη να αγαπηθούν οι άνθρωποι μεταξύ τους, όσο και για την πολυγαμία και την ελευθερία στην σεξουαλικότητα.
Στο συγκινητικό και επαγρυπνιτικό In This Life, η Madonna μιλάει για την πρόωρη απώλεια δύο αγαπημένων της προσώπων από το AIDS. Γραμμένο στην κορυφή αυτής της επιδημίας, το τραγούδι κλείνει με την ένθερμη παράκληση και προσευχή να αφανιστεί σύντομα. Ακολουθεί το Did You Do It?, ή αλλιώς το Waiting που έχει γίνει sampled από τον Andre Betts, ο οποίος για πλάκα είχε ηχογραφήσει ένα freestyle πάνω στο instrumental του κομματιού και άρεσε τόσο πολύ στην Μαντόνα, που αποφάσισε να το εντάξει στο άλμπουμ. Ο δίσκος σβήνει με το ατμοσφαιρικό Secret Garden, ένα acid jazz κομμάτι που διέπεται από τους κλασικούς παραλληλισμούς του Erotica, αφήνοντας πολλά στην φαντασία του ακροατή.
Μουσικά βίντεο
Το videoclip του Erotica σκηνοθετήθηκε από τον Fabien Baron και είναι εμπνευσμένο από τις σεξουαλικές φαντασιώσεις της Madonna. Μας συστήνεται ως Mistress Dita (εμπνευσμένη από την Dita Parlo), ενώ περιέχει και υλικό από το making of του Sex book. Το βίντεο έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στις 3 Οκτωβρίου του 1992 στο MTV. Οι αντιδράσεις ήταν κυρίως έκπληκτες, με το MTV να προβ΄άλλει το βίντεο συνολικά 3 φορές τις μεταμεσονύκτιες ώρες, αφού μετά απαγορεύτηκε. Η Madonna έδειξε κατανόηση στην απαγόρευση του βίντεο καθώς είπε πως το MTV έχει ένα τεράστιο κοινό και πολλοί είναι παιδιά, ενώ τα θέματα που εξερευνά στα βίντεο της να είναι ακατάλληλα.
Στην συνέχεια ακολουθεί το Deeper And Deeper όπου γυρίστηκε στα Ren-Mar Studios και στο Robxury Nightclub στο Hollywood. Στο βίντεο η disco των 70’s επανέρχεται και ζωντανεύει, καθώς βλέπουμε την Madonna να φτάνει στο club, να χορεύει μαζί με τους φίλους της, να φωτογρα΄φίζεται και να διασκεδάζει. ΄Σύμφωνα με την σκηνοθέτη του βίντεο Sofia Coppola, η Madonna ήθελε να κάνει ένα Andy Warhol/Edie Sedgwick βίντεο, με διάφορα cameos από τους Debi Mazar, Chi Chi Larue, Joey Stefano και τον γερμανό ηθοποιό Udo Kier.
Στο ατμοσφαιρικό και ερωτικό μουσικό βίντεο για το Fever, βλέπουμε τη Madonna να χορεύει ρυθμικά στην Radio Edit έκδοση του κομματιού, με μια κοντή πορτοκαλί περούκα και ενίοτε ολόσωμα βαμμένη με χρυσή μπογιά. Το βίντεο γυρίστηκε από τον Γάλλο σκηνοθέτη Stephane Sednaoui, και κυκλοφόρησε τον Μάιο του 1993.
To Βad Girl θεωρείται ένα από τα πιο καλοδουλεμένα και δημιουργικά βίντεο στην καριέρα της Madonna. Η ίδια υποδύεται μια επιτυχημένη επιχειρηματία που δεν μπορεί να βρει ευχαρίστηση σε τίποτα, έχοντας υποπέσει στο αλκοόλ και την ασταθή ερωτική ζωή, με τον Φύλακα Άγγελό της (Christopher Walken) να της δίνει το φιλί του θανάτου, και τους δύο να αποχωρούν μαζί στο τέλος του βίντεο. Σκηνοθέτης ήταν ο μοναδικός David Fincher, με τον Tim Burton να είναι η αρχική επιλογή.
Το πλέον iconic βίντεο κλιπ για το Rain παρουσιάζει ακόμα μια νέα περσόνα στον δίσκο, με μια εντελώς διαφορετική και μοναδική αισθητική. Χαρακτηρίζεται από έντονο μπλε χρώμα, ζεστή και ερωτική αισθητική αλλά και έντονη θηλυκότητα. Υπήρξε το τελευταίο single και μουσικό βίντεο του άλμπουμ.
Performances
Αξίζει να αναφέρουμε κάποια αξιέπαινα performances κατά την διάρκεια της era τα οποία έχουν μείνει αξέχαστα. Στις 16 Ιανουαρίου 1993 η Madonna εμφανίστηκε ως καλεσμένη στο SNL και ερμήνευσε τα Fever και Bad Girl έχοντας ένα υπέροχο συγκρότημα, με τα φωνητικά της να σαγηνεύουν. Τόσο εμφανισιακά όσο και φωνητικά, οι ερμηνείες ήταν ίσως καλύτερες και από τις album versions.
Στην συνέχεια άλλο ένα performance που έμεινε στην ιστορία των VMAs ήταν η εμφάνιση της Madonna στα βραβεία του 1993, με μία εκπληκτική ερμηνεία του Bye Bye Baby να πραγματοποιείται ζωντανά εκείνο το βράδυ. Η ίδια με τους χορευτές της άνοιξαν το σόου ντυμένοι σαν άνδρες βικτωριανής εποχής, δημιουργώντας ένα ερωτικό χορευτικό μοτίβο με χορεύτριες που ήταν ντυμένες με ρούχα καμπαρέ. Η χορογραφία είναι περισσ΄ότερο σατυρική και γελοιογραφική απέναντι στην αέναη αισχρή αντιμετώπιση των γυναικών από τους άνδρες, ενώ η Madonna με τον ακτιβισμό της προσπάθησε να περάσει ένα ισχυρό μήνυμα, κι ας αναγνωρίστηκε και επιβραβεύτηκε χρόνια αργότερα γι’αυτό. Το τραγούδι παρουσιάστηκε με την χορογραφία και τα κοστούμια που προορίζονταν και εξασκούνταν για το Girlie Show, αφού η συγκεκριμένη ερμηνεία αποτελεί τον πυρήνα ολόκληρης της περιοδείας.
The Girlie Show
Για την προώθηση του δίσκου, η Madonna ξεκίνησε το Girlie Show, την παγκόσμια περιοδεία του Erotica και ίσως μια εκ των πιο πειραματικών tour στην καριέρα της. H περιοδεία ήταν χωρισμένη σε τρία διαφορετικά μέρη με εξίσου διαφορετικές θεματικές: The Dominatrix, Studio 54 και Weimar Cabaret. O τίτλος είναι εμπνευσμένος από τον ομώνυμο πίνακα ζωγραφικής του Έντουαρντ Χόπερ, ενώ σκηνοθέτης του σόου υπήρξε ο αδερφός της Madonna, Christopher Ciccone. Εντυπωσιακά κοστούμια, αξιοπερίεργες παραλλαγές των μεγαλύτερων hits αλλά και προκλητικά χορευτικά νούμερα χαρακτήριζαν την περιοδεία, με τα τελευταία μάλιστα, σε συνδυασμό με την έντονα σεξουαλική φύση του σόου, να αποτελούν αφορμή για ποικίλες διαδηλώσεις οργανισμών ανά τον κόσμο ώστε να διακοπεί. Ωστόσο το σόου προβλήθηκε τόσο από το ΗΒΟ και την ιαπωνική τηλεόραση, όσο και μέσω DVD. Κάποιες κορυφαίες στιγμές του είναι η φαντασμαγορική έναρξη του σόου με το Erotica, η performance του Rain που περιείχε αποσπάσματα από το κλασικό ‘Singing In The Rain’ του Gene Kelly αλλά και η ανατριχιαστική ερμηνεία του In This Life που συγκινεί για την θλίψη όσων έφυγαν από AIDS.
Αν και δεν αποτελεί το δυνατότερο σημείο της Madonna εμπορικά ή διαφημιστικά, το Erotica σίγουρα υπ΄ήρξε πύλη για την ευρύτερη έλευση της γυναικείας σεξουαλικής απελευθέρωσης τόσο στην ποπ μουσική σκηνή, όσο και στην κοινωνία. Μπορεί στις αρχές της δεκαετίας του 90′ να αντιμετωπίστηκε ως μια ξεδιάντροπη ανάγκη για προσοχή ή ένα low point στην καριέρα ενός ειδώλου, όμως ακόμα τιμάται και δοξάζεται 31 χρόνια μετά ως ένα από τα πιο προοδευτικά και λυτρωτικά για την σεξουαλικότητα άλμπουμ, όπως του άξιζε από την πρώτη μέρα κυκλοφορίας του.
Ακούστε το Erotica εδώ:
© 2022 – 2023, Tasos Mpanos. All rights reserved.
