Τα ”απαγορευμένα” της ρεμπέτικης μουσικής

Και όμως υπάρχει μουσική που… ”απαγορεύεται”!! Η απαγόρευση αυτή όμως δεν πηγάζει από τη μουσική αλλά από τους στίχους. Η θεματολογία της κινείται σε γνώριμα μονοπάτια με άλλα είδη μουσικής όπως ο έρωτας αλλά και στον χώρο της μαγκιάς. Αρχικά κυριαρχούσε το ερωτικό στοιχείο και η θεματολογία για τα ναρκωτικά και την παρανομία. Αναφερόμαστε φυσικά στη ρεμπέτικη μουσική (ή αλλιώς στο ελληνικό αστικό λαϊκό τραγούδι) που έκανε την εμφάνισή της στα τέλη του 19ου αιώνα. Η μουσική αυτή εξελίχθηκε στα λιμάνια των ελληνικών πόλεων όπου ζούσε η εργατική τάξη και στη συνέχεια πέρασε και σε άλλα αστικά κέντρα. Η θεματολογία των τραγουδιών αυτών για τη φυλακή και τους τεκέδες, την κατέταξαν απευθείας στην… απαγορευμένη μουσική της ελληνικής δισκογραφίας.

Ανάμεσα στους ρεμπέτες των τραγουδιών αυτών μπορούμε να ξεχωρίσουμε μεγάλους συνθέτες- τραγουδιστές όπως τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον Βασίλη Τσιτσάνη και την Ρόζα Εσκενάζυ.

Ξεκινάμε με έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες, τον Μάρκο Βαμβακάρη. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους των… απαγορευμένων τραγουδιών και θεωρείται ο “Πατριάρχης” του ρεμπέτικου τραγουδιού.  Το 1932 κυκλοφόρησε το ”Εφουμέρναμε ένα βράδυ” σε στίχους δικούς του. Το 1933 ηχογράφησε το ”Μαστούρας” και συμπεριλήφθηκε στον δεύτερο δίσκο του, όπου περιλαμβάνεται και το ”Μόρτισσα Χασικλού”. Και τα δύο τραγούδια ερμηνεύονται από τον ίδιο. Δύο χρόνια αργότερα, ηχογράφησε το ”Αν μ’ αξιώσει ο Θεός”.

Ο Κώστας Ρούκουνας ήταν ένας φημισμένος τραγουδοποιός από το Καρλόβασι της Σάμου. Μετά την εγκατάστασή του στην Αθήνα (1927) ανακαλύφθηκε από τον κορυφαίο συνθέτη της εποχής Παναγιώτη Τούντα. Το 1930 κυκλοφορούν μαζί το ”Αλάνης μάνας γιος”. Το κομμάτι αποτελεί και την πρώτη ηχογράφηση του τραγουδοποιού. Στο τραγούδι συμμετέχουν επίσης ο Κώστας Τζόβενος με το σαντούρι του και ο Βαγγέλης Αδριάς ή Ναύτης με το βιολί του. Το 1934 ερμηνεύει το ”Μαρίκα Χασικλού” του Βαγγέλη Παπάζογλου.

Γεννημένη στη Σμύρνη το 1914, η Ρίτα Αμπατζή, υπήρξε μια σημαντική μορφή του ρεμπέτικου τραγουδιού. Ξεκίνησε τη μουσική της καριέρα στις αρχές της δεκαετίας του ’30. Συνεργάστηκε με μεγάλους μουσικούς όπως τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον Παναγιώτη Τούντα και τον Βασίλη Τσιτσάνη. Το 1934 ερμηνεύει το τραγούδι του Κώστα Τζόβενου ”Δυο μάγκες μεσ’ στη φυλακή”. Την ίδια χρονιά συνεργάζεται με τον Δημήτρη Ατραϊδη στο τραγούδι ”Δερβίσης και Ρίτα” ή αλλιώς ”Όρκο στον λουλά σου κάνω” σε σύνθεση του Ιάκωβου Μοντανάρη.

Η Μαρίκα Παπαγκίκα θεωρήθηκε η σημαντικότερη ελληνική φωνή της Αμερικής στις αρχές του 20ου αιώνα. Είχε μια σπουδαία καριέρα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού μέχρι το Κραχ του 1929, όπου και καταστράφηκε οικονομικά. Το 1928 ηχογράφησε στη Νέα Υόρκη το ”Στη φυλακή με βάλανε”. Το τραγούδι προέρχεται με πολλές παραλλαγές από το διάσημο μικρασιατικό κομμάτι ”Γιαφ Γιουφ”. Ηχογραφήθηκε ξανά το 1933 από τον Δημήτρη Φραγκούλη.

Η Μαρίκα Φραντζεσκοπούλου ή αλλιώς Μαρίκα Πολίτισσα ανήκε στην τριάδα των σπουδαιότερων γυναικείων φωνών του Μεσοπολέμου, μαζί με την Ρόζα Εσκενάζυ και την Ρίτα Αμπατζή. Το 1932 ερμήνευσε τη σύνθεση του Ιάκωβου Μοντανάρη ”Τα μαστούρια”. Μπήκε δυναμικά στη δισκογραφία τη δεκαετία του ’30 με δύο παραδοσιακά τραγούδια της Μικράς Ασίας, τον ”Κατιφέ” και το ”Εριέρ Καρανλίκ”. Υπολογίζεται πως έχει κυκλοφορήσει περίπου 80 τραγούδια.

Από τη λίστα μας δεν θα μπορούσε να λείψει και το ”Οι χασικλήδες (μου ‘πανε πως είσαι μάγκας)”. Ο Ευάγγελος Σοφρωνίου ή Βαγγελάκης γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1889. Μετά το 1910 άρχισε να ασχολείται με το λαϊκό τραγούδι. Στην Αθήνα εγκαταστάθηκε το 1923. Τραγουδούσε και έγραφε Σμυρνέϊκα, λαϊκά, ρεμπέτικα, δημοτικά και κλέφτικα τραγούδια. Το παραπάνω τραγούδι ”στηρίχθηκε” στο Αϊδίνικο Ζεϊμπέκικο. Το 1930 ερμηνεύθηκε από τον Κώστα Καρίπη με τον τίτλο ”Νέοι χασικλήδες”.

Η Ρόζα Εσκενάζυ ήταν μια από τις μεγαλύτερες τραγουδίστριες του ρεμπέτικου τραγουδιού. Το 1933 τραγουδά το διάσημο πλέον ζεϊμπέκικο του Κώστα Τζόβενου ”Μέσ’ στου Μάνθου τον τεκέ”. Προηγήθηκε το ”Γιατί φουμάρω κοκαϊνη” (1932) σε σύνθεση του Παναγιώτη Τούντα.  Το 1934 συνεργάζεται με τον Σώσο Ιωαννίδη και τον Αιμίλιο Σαββίδη στο τσιφτετέλι ”Είμαι πρεζάκιας”. Η Ρόζα Εσκενάζυ ”πέρασε” τα ελληνικά σύνορα και έκανε διεθνής καριέρα ταξιδεύοντας στην Αίγυπτο, την Αλβανία και τη Σερβία. Παρέμεινε στα μουσικά κέντρα ως και τη δεκαετία του ’70.

Η Γεωργία Μηττάκη ήταν μια Ελληνίδα τραγουδίστρια που συνεργάστηκε με κορυφαίους μουσικούς όπως ο Κώστας Γιαούζος και ο Νίκος Καρακώστας. Ξεκίνησε την καριέρα της με το ”Σε ένα τεκέ μπουκάρανε” του Βασίλη Τσιτσάνη (1936). Το 1935 ερμήνευσε το ζεϊμπέκικο ”Αργιλέ μου γιατί σβήνεις” σε σύνθεση του Στέλιου Χρυσίνη.

Στους ρεμπέτες των… απαγορευμένων τραγουδιών ανήκε και ο Γιώργος Βιδάλης. Γεννήθηκε το 1884, ασχολήθηκε με τη ψαλτική και γρήγορα εξελίχθηκε σε εξαίρετο ψάλτη.  Συνεργάστηκε με όλους τους μεγάλους οργανοπαίκτες της Σμύρνης. Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1922. Το 1930 συνεργάστηκε με τον Γιάννη Δραγάτση και τραγούδησε για τον ”Μανώλη, τον χασικλή”. Το τραγούδι ερμηνεύτηκε επίσης από τον Αντώνη Νταλγκά (1929), τον Ζαχαρία Κασιμάτη (1930) και τον Δούσα στο Σικάγο (1932). Αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα και διασημότερα ρεμπέτικα τραγούδια.

Για τον Βασίλη Τσιτσάνη δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις. Ο Τρικαλινός μεγαλοσυνθέτης γεννήθηκε το 1915. Η μουσική του παρουσία ξεκίνησε το 1936 και έληξε το 1983. Το 1946 συνεργάζεται με τον Στράτο Παγιουμτζή στο τραγούδι ”Το πρωί με τη δροσούλα”. Ο Τσιτσάνης έχει συνεργαστεί πολλές φορές με τον Παγιουμτζή σε τραγούδια όπως: ”Οι Μερακλήδες”, ”Πασαλιμάνι” και ”Στης Σαλονίκης τα Στενά”.

Ο Στελλάκης Περπινιάδης ήταν ένας λαϊκός τραγουδιστής και οργανοπαίκτης ενώ φέρεται και ως συνθέτης κυρίως του ρεμπέτικου τραγουδιού.  Θεωρούνταν το μεγαλύτερο αστέρι του τραγουδιού από το 1930 ως το 1950. Το 1936 συνεργάστηκε με τον Σωτήρη Γαβαλά για το ζεϊμπέκικο ”Ηρωίνη και Μαυράκι”. Ο Περπινιάδης δεν δίσταζε να κάνει τη δεύτερη φωνή ακόμη και σε καλλιτέχνες λιγότερο γνωστούς από εκείνον. Όταν ο Μάρκος Βαμβακάρης ηχογραφούσε τη ”Νόστιμη Μαυροματού” του, ο Στελλάκης ήταν εκεί να του χαρίσει τη φωνή του.

Ο Ζαχαρίας Κασιμάτης ήταν ένας από τους γνωστότερους συνθέτες του ρεμπέτικου τραγουδιού. Από μικρή ηλικία έδειξε το ενδιαφέρον του για τη μουσική, συμμετέχοντας σε μια από τις μεγαλύτερες ορχήστρες της Σμύρνης. Τις συνθέσεις του έχουν τραγουδήσει η Μαρίκα Φραντζεσκοπούλου, η Γεωργία Μηττάκη και ο Κώστας Ρούκουνας. Το 1934 κυκλοφορεί τη σύνθεση του Σπύρου Περιστέρη ”Ο μάγκας του Βοτανικού”. Η σύνθεση αυτή βασίζεται πάνω σε μια παραδοσιακή μελωδία.

Αφήσαμε για το τέλος τον Αντώνη Καλυβόπουλο, έναν ερμηνευτή που μπήκε από το πουθενά στη δισκογραφία το 1936. Εκείνη τη χρονιά, συνεργάστηκε με τον Γιοβάν Τσαούς για το χασάπικο ”Ο πρεζάκιας”. Η μουσική του πορεία ήταν πολύ σύντομη και κατόρθωσε να κυκλοφορήσει μόνο μερικά τραγούδια. Θα έλεγε κανείς πως υπήρξε ο ιδανικός ερμηνευτής για τα κομμάτια του Τσαούς και αυτό γιατί μαζί κυκλοφόρησαν και άλλα τραγούδια όπως: ”Πέντε μάγκες στον Περαία”, ”Κατάδικος” και ”Παραπονιούνται οι μάγκες”. Συνεργάτης τους σε αυτές τις επιτυχίες υπήρξε και ο Γιάννης Εϊντζιρίδης.

© 2020, Thanos Papatsanis. All rights reserved.