Μαρίκα Παπαγκίκα, η ρεμπέτισσα που “αναστάτωσε” την Αμερική

Μπορεί να μην γνωρίζουμε πολλά πράγματα για τη ζωή και την καριέρα της, ωστόσο η Μαρίκα Παπαγκίκα άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά της στη μουσική σκηνή της Νέας Υόρκης. Θεωρείται η σπουδαιότερη ελληνική φωνή της Αμερικής στις αρχές του 20ου αιώνα, που έκανε γνωστά τα ρεμπέτικα και τα σμυρναίικα τραγούδια στην καρδιά της Νέας Υόρκης, το Μανχάταν. Εκεί, διατηρούσε με τον σύζυγό της το night club “Marika’s”, το πρώτο καφέ αμάν (λαϊκό καφενείο της προπολεμικής Ελλάδας με τραγουδιστές που αυτοσχεδίαζαν λέγοντας στίχους) της μεγαλούπολης. Ένας χώρος με ελληνική κουζίνα και μουσική που προσέλκυε Έλληνες και άλλους μετανάστες από τη Μεσόγειο (Βούλγαρους, Τούρκους, Αρμένιους).

Η Μαρίκα Παπαγκίκα γεννήθηκε στην Κω το 1890. Το 1913 μετέβη στην Αλεξάνδρεια και από εκεί, το 1915, στις Ηνωμένες Πολιτείες με τον σύζυγό της Κώστα (Γκας) Παπαγκίκα. Επί δέκα συναπτά έτη διατηρούσαν το νυχτερινό τους κέντρο στην 34η Οδό, κοντά στην 8η λεωφόρο. Λίγα χρόνια μετά την άφιξή της στην Αμερική, το 1918, ηχογράφησε το πρώτο της τραγούδι με τίτλο “Με ξέχασες” για να ακολουθήσει το “Σμυρναίικο μινόρε“.

Πλέον, μια σπουδαία μουσική διαδρομή ανοιγόταν μπροστά της μέχρι το Κραχ του 1929, όπου και καταστράφηκε οικονομικά. Μέχρι τότε είχε ηχογραφήσει 250 τραγούδια, ενώ “έκλεισε” τη δισκογραφική της παρουσία το 1937. Τα τελευταία της χρόνια τα έζησε στη Νέα Υόρκη, όπου και άφησε την τελευταία της πνοή στις 2 Αυγούστου του 1943, στην ηλικία των 52. Δεν επέστρεψε ποτέ στην Ελλάδα, σε μια χώρα που το ρεπερτόριό της έγινε ευρέως γνωστό μετά από 40 ολόκληρα χρόνια.

Η Μαρίκα Παπαγκίκα ήταν τόσο γνωστή στην Αμερική όσο και ο πιανίστας
Jelly Roll Morton ή ο Cantor Joseph Rosenblatt. Μάλιστα είχε ηχογραφήσει περισσότερα τραγούδια από τους δύο, αλλά κανείς δεν είχε γράψει για αυτή στις εφημερίδες τις εποχές και ούτε υπάρχουν λεπτομέρειες για τις ηχογραφήσεις της ή τη ζωή της. Το παγκόσμιο ενδιαφέρον για την καριέρα της και τη φωνή της οφείλεται στον Αμερικανό Ian Nagoski, όταν άκουσε το “Σμυρναίικο μινόρε”. Επειδή δεν υπάρχουν απόγονοι αλλά ούτε και αναφορές για τη ζωή και την καριέρα της, είναι δύσκολο πλέον να αποκαλυφθούν περισσότερες πληροφορίες γύρω από το όνομα, Μαρίκα Παπαγκίκα. Τα τραγούδια της είναι, πλέον, τα μόνα που μας θυμίζουν την ύπαρξή της.

Η περίτεχνη φωνή της, χωρίς όρια, τραγούδησε από δημοτικά, λαϊκά, σμυρναίικα, ελαφρά τραγούδια, οπερέτες μέχρι και τουρκικά. Κάποια τραγούδια της που μπορούμε να αναφέρουμε ενδεικτικά είναι “Μανταλένα“, “Μήλο μου και μανταρίνι“, “η Έλλη“, “Τα παιδιά της γειτονιάς σου“, “το Αρμενάκι“, “Μπαγλαμάδες”, “Με γέλασε μια χαραυγή“.

Τραγούδια της Μαρίκας Παπαγκίκα έχουν διασκευάσει/τραγουδήσει η Ελένη Τσαλιγοπούλου, η Πάολα, η Γλυκερία, οι Imam Baildi, ο Γιάννης Χαρούλης, ο αείμνηστος Αγάθωνας Ιακωβίδης, η Μαρίνα Σάττι, η Ελευθερία Αρβανιτάκη και η Αρετή Κετιμέ.

Πέρσι, η Κερασία Σαμαρά και η jazz ορχήστρα Takis Barberis Group παρουσίασαν τη μουσικο-θεατρική παράσταση “Μαρίκα Παπαγκίκα- Το ηλεκτρικό κορίτσι” του Νίκου Σταματιάδη. Η πρεμιέρα έγινε στο θέατρο ΡΟΕΣ με παρευρισκόμενους μέλη της οικογένειας Παπαγκίκα αλλά και πολλούς αξιόλογους καλλιτέχνες. Οι παραστάσεις συνεχίστηκαν ως τις 4 Ιανουαρίου φέτος. Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το Μάϊο του 2022 στο μουσείο “Βασίλης Τσιτσάνης” στα Τρίκαλα.